Morskie Eksperymenty w Piaskownicy

Od 1 do 31  lipa  2015 roku w godzinach od 10:00 do 15:00 zapraszamy bardzo serdecznie WSZYSTKIE DZIECIAKI do SOPOTU do wzięcia udziału w „WARSZTATACH MORSKICH” w PIASKOWNICY W ramach warsztatów będą poruszane takie tematy jak: ,,Prawie wszystko o Bałtyku” – Fakty, ciekawostki, legendy i mity. Gry i zabawy. ,,ABC genetyka dla najmłodszych” – Przeprowadzenie najprostszej procedury izolacji DNA.

Strojnik, czyli oceaniczna ciekawostka

Strojnik to ryba, która może spowodować, że książki do biologii trafią do poprawki. Zwykle możemy dowiedzieć się z nich, że do organizmów ciepłokrwistych zalicza się tylko ssaki i ptaki. Po odkryciu strojnika trzeba będzie zweryfikować ten pogląd! Strojnik to inaczej ryba księżycowa, która może mierzyć nawet 2 metry i ważyć do 100 kilogramów. Pomimo sporych rozmiarów potrafi zwinnie poruszać się w głębinach mórz strefy umiarkowanej i ciepłej, gdzie żuje na głębokości od 100 do 400 metrów. W głębinach gdzie temperatura wody spada poniżej 10 stopni Celsjusza i panuje wieczny mrok, strojnik wyróżnia się na tle innych drapieżników. Nie porusza się ospale i nie czeka cierpliwie na ofiarę – jest aktywnym łowcą o rozbudowanych mięśniach i dużych oczach. Niegdyś naukowcy głowili się nad tym co stoi za tak niezwykłymi umiejętnościami. Zagadka ta została rozwikłana przez Owyna Snodgrassa z Amerykańskiej Narodowej Służbie Oceanicznej i Meteorologicznej w San Diego i jego koledze Nicholasowi Wegnerowi. Pierwszy z wymienionych wyłowił strojnika podczas jednej ze swych wypraw, a jego skrzela podarował Wegnerowi, który spostrzegł, że badany narząd znacznie różni się od tych, które posiadają inne ryby. U strojnika naczynia krwionośne, będące przeplatającą się siecią, otoczone są izolująca warstwą tkanki tłuszczowej. Takie rozwiązanie ułatwia ogrzanie krwi, a naczynia niosące ciepłą krew dodatkowo ogrzewają naczynia z zimną krwią. Domysły Wegnera zostały potwierdzone dzięki serii eksperymentów na pełnym morzu. A tak to dokładnie działa? Strojnik w trakcie poruszania płetwami piersiowymi generuje ciepło ogrzewające krew, która następnie jest transportowana, z ciepłych mięśni piersiowych, do skrzeli, gdzie spotyka się z  naczyniami odprowadzającymi z nich natlenioną zimną krew. Wtedy dochodzi do wymiany ciepła, a do organizmu płynie już ogrzana krew. Badania pokazały, że ryby księżycowe potrafią utrzymać temperaturę ciała nawet o 5 stopni wyższą niż temperatura otaczającej je wody. Naukowcy podejrzewają, że jak dotąd niebadane gatunki strojnika mogą mieć  inne zdolności do produkcji ciepła.

nauka.newsweek.pl

Mieszkam nad Morzem

28 maja 2015 odbył się finał Projektu Mieszkam nad Morzem realizowanego w ramach Programu europejskiego Sea for Society. Celem konkursu było zaznajomienie jego uczestników z wiedzą dotyczącą środowiska morskiego.

NAGRODY GŁÓWNE

• BIORÓŻNORODNOŚĆ, A GATUNKI INWAZYJNE BAŁTYKU. CIEKAWOSTKI O BAŁTYKU. – prezentacja multimedialna
Gloria Sawicka
Julia Malenga
Sara Jelonek
Gimnazjum nr 18 w Gdyni

• BAŁTYK TERAZ I W PRZYSZŁOŚCI – makieta
Róża Borchert
Jadwiga Tamowicz
Gdańska Autonomiczna Szkoła Podstawowa

• SSAKI, RYBY I ROŚLINY BAŁTYKU – plakat Zuzanna Borkowska
Martyna Kozikowska
Maja Ośka
Sopocka Autonomiczna Szkoła Podstawowa

WYRÓŻNIENIA

• PODWODNE SKŁADOWISKA BRONI CHEMICZNEJ. – prezentacja multimedialnaMaria Kwit
Monika Kreft
Adam Kreska
Dom Dziecka na Wzgórzu w Sopocie

• MOJA PRZYGODA Z MORZEM – makieta
Olimpia Makaruch
Gdańska Autonomiczna Szkoła Podstawowa

• ŻYCIE W MORZU – plakat Wiktoria Popiołek
Magdalena Karwowska
Xenia Czerwińska
Sopocka Autonomiczna Szkoła Podstawowa

• MORSKIE BOGACTWA NATURALNE A ZANIECZYSZCZENIA OCEANÓW – makieta
Adam Kałucki
Dawid Mnich
Dom Dziecka na Wzgórzu w Sopocie

• BROŃ CHEMICZNA – plakatMateusz Mackiewicz
Marek Mońko
Antek Wdowiak
Sopocka Autonomiczna Szkoła Podstawowa

Wszystkim uczestnikom bardzo dziękujemy za wzięcie udziału w projekcie.

Po raz kolejny w ramach Bałtyckiego Festiwalu Nauki, 23 maja 2015 odbył się już ósmy Sopocki Dzień Nauki. Goście pikniku mogli wziąć udział w Grze Miejskiej prowadzonej przez zespół projektu Sea For Society, a oto kilka zdjęć z tego wydarzenia:

Nie taki diabeł straszny

"Czarny diabeł morski", czyli jedno z najbardziej tajemniczych stworzeń zamieszkujących Ziemię, to ryba, która fachowo nazywa się żabnica (Lophius piscatorius) i wbrew swojej nazwie żyje w głębinach oceanów, z dala od światła dziennego. Aby przetrwać w tak nieprzyjemnych warunkach żabnice wykształciły kilka unikalnych cech, takich jak nieproporcjonalnie wielkie płetwy czy przypominająca łodygę strukturę na czubku głowy. Struktura ta niczym magiczna różdżka wytwarza światło, które zwabia ryby wprost do paszczy drapieżnika. Na pierwszy rzut oka morski diabeł wygląda groźnie jednak nie powinien wzbudzać strachu. Samice tego gatunku mają około 9 cm długości, natomiast samce są dużo mniejsze i żyją krócej. Ich rola w podtrzymaniu gatunku polega na tym, aby tuż przed śmiercią zapłodnić jajeczka ikry. Ze względu na ekstremalne warunki w jakich żyją żabnice bardzo ciężko zaobserwować je w ich naturalnym środowisku. Jednak dzięki naukowcom z Monterey Bay Aquarium Research Institute (MBARI) możemy podpatrzeć diabła morskiego, żerującego na głębokości 600 metrów pod powierzchnią oceanu w okolicach wybrzeża Kalifornii.

Źródło: nauka.newsweek.pl

8 czerwca - Światowy Dzień Oceanów!

Czy tego chcemy czy też nie wszyscy jesteśmy zależni od oceanów. Bez względu na to gdzie mieszkamy i jaki tryb życia prowadzimy. Dlatego też każdy z nas powinien czuć się odpowiedzialny za ich stan. Z okazji Światowego Dnia Oceanów warto przypomnieć, że aż 90% zasobów ryb jest wyczerpanych, znacznie uszczuplonych lub nadmiernie eksploatowanych. Krytycznie niski stan dziko żyjących ławic jest drugim, zaraz po zmianach klimatycznych, wyzwaniem ekologicznym na świecie. Na szczęście każdy może chronić morza i oceany, poprzez codzienne decyzje zakupowe, wybierając ryby z certyfikatem zrównoważonego rybołówstwa MSC. Morza i oceany to aż 71% powierzchni Ziemi, wytwarzającej większość dostępnego tlenu, pozwalające na utrzymanie różnych gałęzi gospodarki, dostarczające główne źródło białka dla ponad 3 mld ludzi na całym świecie i dające zatrudnienie kilkuset milionom osób utrzymujących się z rybołówstwa. Aby chronić te wspaniałe obszary powinniśmy już dziś ograniczyć ilość zużywanej wody i ilość „wytworzonych” przez siebie odpadów. Dzięki tak prostemu działaniu morza i oceany będą pełne ryb i będą tętniły życiem jeszcze przez długi czas!

Źródła: http://www.oneworldoneocean.com/

             www.focus.pl

Nieroztropny płetwal

Płetwal błękitny to największe znane żyjące na Ziemi zwierze. Ten gatunek walenia z rodziny fałdowców osiąga około 33 m długości i waży do 190 ton. Przez miliony lat płetwale nie miały prawie żadnych wrogów, przez co nie wykształciły odruchu ucieczki. Do naturalnych wrogów można zaliczyć orki i ludzi. Jednak te pierwsze nie polują na nie zbyt często.  Niestety to ludzie przyczynili się do znacznego spadku populacji waleni podczas masowych polować w XX w. Brak umiejętności odwrotu doprowadza do częstych kolizji z wielkimi kontenerowcami. Często takie wypadki kończą się śmiercią olbrzymich ssaków. Głównymi sposobami ochrony płetwali jest wprowadzenie ograniczeń prędkości dla statków, których trasy żeglugi pokrywają się z miejscami siedliskowymi, bądź wytyczanie nowych szlaków omijających te miejsca. Aby podnieść skuteczność powyższych działań naukowcy udali się do Long Beach w Kalifornii aby dokładnie poznać zachowanie waleni gdy na ich drodze stanie wielki statek towarowy. Long Beach to jeden z najbardziej ruchliwych portów morskich na świecie, jednocześnie w pobliży znajduje się duże siedlisko płetwala błękitnego. Wykorzystanie do badań GPSów umożliwiło porównanie ruchu 20 statków z ruchem 9 płetwali. Dystans dzielący statki od waleni wynosił od 60 metrów do 3 kilometrów. Reakcja płetwali na zbliżający się statek zawsze była podobna, zamiast zanurzać się pionowo, powoli opadały w pozycji horyzontalnej. Takie zachowanie jest najczęstszą przyczyną kolizji ze statkami. Aby uniknąć zderzenia walenie musiałby zanurzyć się na głębokość 30 metrów. Niestety badania pokazały, że płetwale zanurzają się jedynie na około pół metra na sekundę i nie próbują jednocześnie uciec z drogi zbliżającym się statkom. W większości analizowanych przypadków walenie cudem uniknęły kolizji. Naukowcy postanowili rozszerzyć swój projekt i przeprowadzić wielotygodniowe obserwacje zarówno płetwali jak i innych gatunków. Takie działania umożliwią stworzenie nowoczesnych zaleceń dotyczących bezpiecznej żeglugi.

Źródło: wyborcza.pl

Kieszonkowy rekin

Niedawno w prasie pojawiła się sensacyjna informacja – opisano bowiem zalewie drugi okaz dziwnego i tajemniczego drapieżnika, zwanego kieszonkowym rekinem. Oba są niezwykle małe ale ich nazwa nie pochodzi od ich niewielkich rozmiarów, a od tego, że za płetwami piersiowymi ma dwie kieszonki. Jak dotąd naukowcy nie ustalili jeszcze dokładnie do czego rekinowi kieszonkowemu są potrzebne, ale już stworzyli odpowiednią teorię. Pierwszy okaz wyłowiono w 1984 roku z zimnych wód południowo-wschodniego Pacyfiku w wybrzeży Peru. Była samica o długości 40 cm. To właśnie wtedy ten nowy, nieznany gatunek dostał łacińską nazwę Mollisquama parini. Drugi osobnik został wyłowiony, w 2010 roku, z głębin ciepłej Zatoki Meksykańskiej. Był to czysty przypadek, gdyż w tym czasie prowadzone były badania nad różnorodnością pożywienia kaszalotów. Tym razem był to malutki, mierzący 14,2 cm, samiec. Następnie jako ciekawy obiekt został umieszczony w formalinie. Minęło pięć lat od tego wydarzenia i dopiero w tym roku udało się go zidentyfikować. I tym razem uczonych zainteresowały niewielkie zapłetwowe kieszonki. Istnieje teoria mówiąca, że w chwili zagrożenia bądź podczas polowania z kieszonek Mollisquama parini wyrzuca niebieski fluorescencyjny płyn, w podobny sposób w jaki robi to Euprotomicroides zantedeschia. Płyn ten odstrasza większe drapieżniki ale też przyciąga ofiary. Możliwe jest także, że zamiast fluorescencyjnego płynu kieszonkowe rekiny wyrzucają feromony, które przyciągają potencjalnych partnerów. Inna ciekawostką jaką uraczył badaczy ten niewielki drapieżnik jest jego świecący brzuch. Podobnie jak wiele ryb kieszonkowy rekin ma na skórze brzucha tzw. fotofory, czyli wgłębienia emitujące światło. Ryby żyjące w głębinach wykorzystują je do komunikacji bądź jako kamuflaż i przynętę.

Źródło: wyborcza.pl

Czuć jak meduza

Skąd biorą się okresowe „zakwity” meduz? Dlaczego nagle miliony tych stworzeń pojawia się w jednym miejscu? Naukowcy, prowadzący badania w Zatoce Biskajskiej u wybrzeży Francji, złapali 18 żywych okazów wielkich meduz z gatunku Rhizostoma octopus. Następnie obkleili je czujnikami pozwalającymi śledzić przyśpieszenie i orientację ich ciał, a także czujnikami umożliwiającymi monitorowanie i pomiary morskich prądów. Rhizostoma octopus to gatunek żyjący w północnym Atlantyku, Morzu Śródziemnym i Morzu Irlandzkim. Zwykle ma nie więcej niż 40 cm średnicy, ale zawsze znajdzie się wyjątek od reguły i czasem można spotkać nawet metrowe okazy. Prowadzone badania pokazały, że meduzy instynktownie potrafią wyczuwać oceaniczne prądy i aktywnie poruszać się w przeciwnym kierunku. Prawdopodobnie jest to odpowiedź na uczucie dryfowania. Woda ciągnie zwierzę w jedną stronę, a ono kieruje się w przeciwną. Takie aktywne i ukierunkowane pływanie umożliwia meduzom na zbieranie się w jednym miejscu, dzięki czemu nie są one losowo rozproszone po całym akwenie. Uzyskanie wyniki umożliwią naukowcom rozpoczęcie badań nad „zakwitami” meduz, które w ostatnich latach madowo pojawiają się w różnych miejscach, przez co utrudniają pracę rybakom, a także psują wakacje turystom. Niestety wciąż nie wiadomo w jaki sposób meduzy są zdolne do wyczuwania zmian w otaczającej je wodzie. Dopuszcza się teorię, że do nawigacji mogą wykorzystywać pole magnetyczne Ziemi, w podobny sposób jak inne wędrujące zwierzęta.

Źródło: wyborcza.pl

O kobiecie, która sypiała z delfinami

W latach 60 w sekretnym laboratorium na karaibskiej Wyspie Świętego Tomasza, prowadzony był program komunikacji międzygatunkowej. Jego bohaterami były trzy delfiny i młoda Margaret Howe Lovatt. Kobieta nie posiadała naukowego wykształcenia ale była doskonałym, intuicyjnym obserwatorem zachowań zwierząt, co docenił brytyjski antropolog Gregory Bateson. Laboratorium zaprojektowano zgodnie z sugestiami amerykańskiego neurologa dr. Johna Lilly’ego. Zależało mu aby delfiny i naukowcy żyli blisko siebie, co z założenia miało pomóc w wykształceniu u morskich ssaków umiejętności wydawania dźwięków przypominających angielskie wyrazy. Neurolog był zafascynowany mózgami delfinów a Lovatt miała pomóc mu w badaniach. Amerykanka szybko zaprzyjaźniła się ze swoimi trzema podopiecznymi. Spędzali razem dużo czasu na codziennych lekcjach języka angielskiego. Z czasem Lovatt uznała, że powinna żyć z delfinami przez całą dobę i uczyć je tak jak uczy się swoje dziecko. Dr. Lilly zgodził się zalać całe piętro aby kobieta mogła zrealizować swój eksperyment. Górne piętro laboratorium zostało dokładnie odizolowane i wypełnione wodą.Latem 1965 roku rozpoczął się nowy etap eksperymentu. Tym razem wybrano tylko jednego delfina. Był nim samiec Peter, który

wcześniej nie pobierał lekcji. Zgodnie z planem Lovatt i Peter mieli mieszkać ze sobą przez sześć dni w tygodniu, a siódmego dnia delfin miał wracać do swoich towarzyszek. Jak wyglądało wspólne mieszkanie? Lovatt spała na prowizorycznym łóżku umieszczonym na platformie wiszącej pośrodku pokoju, a notatki z obserwacji robiła przy podwieszonym biurku. Delfin również był zainteresowany swoją nową towarzyszką, zwłaszcza jej dziwną dla niego anatomią. Gdy Amerykanka siedziała z nogami w wodzie, Peter przypływał i długo przyglądał się jej kolanom, tak jakby chciał wiedzieć jak one działają. W tym samym czasie Lilly zafascynował się badaniami nad LSD. Neurolog był jednym z niewielu, którzy mieli rządowe pozwolenie na podawanie narkotyku delfinom. Jednak pomimo licznych prób LSD nie działało na delfiny. Lovatt była przeciwna eksperymentom neurologa. Niestety w 1966 roku Lilly stracił zainteresowanie delfinami. Z laboratorium odchodzili pracownicy a projekt stracił finansowanie. Gdy półroczny eksperyment dobiegł końca, laboratorium, w którym mieszkali Margaret i Peter zostało zamknięte. Delfiny zostały przeniesione do drugiego laboratorium Lilly’ego, w Miami. Niestety nowy dom morskich ssaków nie był tak komfortowy jak poprzednie miejsce zamieszkania. Zwierzęta żyły w mniejszym i mało nasłonecznionym zbiorniku. Po kilku tygodniach neurolog zadzwonił do Lovatt i poinformował ją, że Peter popełnił samobójstwo. Delfiny nie oddychają w taki sam sposób jak ludzie.

Nie robią tego automatycznie. Każdy ich oddech jest świadomym wysiłkiem. Gdy ich życie staje się dla nich uciążliwe, biorą ostatni oddech i opadają na dno, by nigdy więcej się nie wynurzyć. Delfin nie potrafił zracjonalizować sobie rozłąki z Margaret, nie rozumiał dlaczego jego towarzyszka odeszła. Pomimo smutnego finału eksperymentu dr Lilly nadal badał komunikację międzygatunkową, przy pomocy mniej lub bardziej naukowych metod. Nigdy więcej nie próbował nauczyć delfiny angielskiego. 

Źródło: wyborcza.pl

Maj z Sea for Society

Sopockie Towarzystwo Naukowe we współpracy z Krzywym Domkiem, firmą Today We Have, Fundacją Litoral, Dream Clubem oraz Trojmiasto.pl ma zaszczyt zaprosić mieszkańców Trójmiasta, na dwa fantastyczne wydarzenia.

20 maja (środa) w Krzywym Domku, o godzinie 18, odbędzie się wernisaż fotografii wykonanych przez kadrę naukową Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie podczas różnych ekspedycji morskich i polarnych. Wystawa jest częścią projektu Mieszkam nad Morzem, przygotowanego w ramach międzynarodowego Programu Sea for Society. Projekt Sea For Society - Morze dla Społeczeństwa jest realizowany w ramach w ramach 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej, w tematyce "Nauka dla Społeczeństwa". Rozpoczynamy od krótkiej opowieści o badaniu mórz, oceanów i Arktyki w wykonaniu profesora Jana Marcina Węsławskiego z Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie.

Link do wydarzenia: Kadry

Natomiast 31 maja (niedziela) od 11, Dream Club będzie gościł najmłodszych mieszkańców Trójmiasta. Tego dnia odbędzie się rozstrzygnięcie konkursu "Olimpiada wiedzy o morzu", czytanie bajek edukacyjnych oraz quizy i zabawy edukacyjne. Spotkanie jest częścią projektu Mieszkam nad Morzem, przygotowanego w ramach międzynarodowego Programu Sea for Society. Projekt Sea For Society - Morze dla Społeczeństwa jest realizowany w ramach w ramach 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej, w tematyce "Nauka dla Społeczeństwa".

Link do wydarzenia: Dzień Dziecka

Osiem ramion

Jak ośmiornicom udaje się kontrolować osiem, długich i elastycznych ramion? Wydaje się, że każde z nich żyje własnym życiem. Aby zbadać jak ośmiornica spektakularnie kontroluje swoje macki, naukowcy wykonali nagranie wysokiej rozdzielczości, aby następnie klatka po klatce analizować ruch głowonoga. Jak wielkim było zaskoczeniem gdy okazało się, że każde z ramion ma własny mózg. Głowonóg nie musi martwić się o swoje macki gdyż one rzeczywiście żyją własnym życiem. Ośmiornica jest tzw. zwierzęciem bilateralnym – ma lewą i prawą stronę głowy oraz lewe i prawe oko. Natomiast jej ramiona rozchodzą się jak szprychy w kole. Zadziwiające jak ośmiornice koordynują macki aby poruszać się w preferowanym przez siebie kierunku, poruszając się pod kątek ok. 45 stopni nachylenie do podłoża. Nachylenie to daje najlepsze pole widzenia. Mało tego, ośmiornice potrafią poruszać się w każdym kierunku bez zmiany pozycji głowy, ponieważ wraz z ciałem jest ona kontrolowana niezależnie od ramion. Ruch ramienia przypomina sposób pełzania gąsienic miernikowcowatych, które chodząc przesuwają tył ciała do głowy i zginają się łukowato ku górze, następnie wyprostowują się, „odmierzając” następną długość ciała. Naukowcy wysnuli teorię mówiącą o tym, że mózg głowonoga podejmuje jedynie decyzję, które ramie ma być aktywne. Natomiast inne części układu nerwowego kontrolują dalszy sposób tej aktywacji. Centralny układ nerwowy ośmiornicy posiada ok. 170 mln neuronów. Obwodowy układ, zarządzającym ruchem ramion, jest rozbudowany o dodatkowe 330 mln komórek nerwowych. Takie rozbicie systemu na dwa ośrodki byłoby najlepszym rozwiązaniem i tak już skomplikowanego problemu budowy ośmiornicy. 

Źródło: wyborcza.pl

Drapieżne kolory

Czy można zmienić kolor ciała aby dostać wymarzoną nagrodę? W podwodnym świecie nie jest to niczym niezwykłym. Mała drapieżna rybka Pseudochromis fuscus potrafi zmienić barwę by upodobnić się do swoich sąsiadów, zamieszkujących rafę aby z łatwością upolować ich młode. Umiejętność ta pozwala także na sprawne ukrywanie się przed większymi drapieżnikami. Drapieżna rybka i jej ciekawa umiejętność zainteresowała naukowców z Uniwersytetu w Cambridge. Uczenie w trakcie badań skoncentrowali się jedynie na dwóch wariantach kolorystycznych tj. żółtym i brązowym. Taka właśnie barwa dominuje wśród P. fuscus zamieszkujących obszar wybrzeży Wyspy Jaszczurzej. Głównym celem tej właśnie populacji rybek są brązowe i żółte garbiki. W eksperymencie wykorzystana została stworzona przez Brytyjczyków rafa, zarybiona przez ich ofiary. Następnie naukowcy wpuścili P. fuscus, o barwie przeciwnej do garbików. Drapieżne rybki zmieniły swoją barwę w ciągu 2 tygodni. Badania skóry drapieżników pokazały zmianę proporcji komórek z pigmentem żółtym i czarnym, przy niezmieniającej się liczbie chromatoforów. Eksperyment ujawnił, że dzięki dopasowaniu wyglądu P. fuscus były w stanie upolować nawet trzy razy więcej młodych osobników. Jak większość ryb P. fuscus ma swoich naturalnych wrogów, np. drapieżną pleperkę lamparcią (Plectropomus leopardus). Aby się przed nią ukryć P. fuscus wtapia się w tło koralowców ze swojego habitatu. Wyniki badań udowodniły to, że rybki zmieniając kolor w celu polowania na garbiki, osiągają przy tym inną korzyść, mianowicie same unikają zjedzenia. Dzieje się to za sprawą umiejętności wtapiania się w tło przez garbiki.

Źródło: kopalniawiedzy.pl

Sopocki Finał Pól Nadziei na Pomorzu 2015

Serdecznie zapraszamy na rodzinny piknik, który odbędzie się 26 kwietnia na molo w Sopocie. 

Celem tej akcji jest szerzenie idei hospicyjnej i oraz zbiórka funduszy na hospicja.

Organizatorem jest: Dom Hospicyjny Caritas im. św. Józefa w Sopocie.

Wszystkie niezbędne informacje można znaleźć pod adresem: https://www.facebook.com/events/835034136582677/       

„Szczęki”

Już ponad 10 lat temu odnotowano przypadek polowania na żarłacze błękitne (Prionace glauca) przez uchatki karłowate (Arctocephalus pusillus). To wtedy właśnie właściciel firmy Shark Expedition Apex, Chris Fallows z Kapsztadu zaobserwował młodą uchatkę ścigającą rekina. Jak łatwo się domyślić ryba padła ofiarą morskiego drapieżnika, który następnie zjadł wnętrzności rekina. W 2012 roku Fallows kolejny raz był świadkiem pościgu uchatki za żarłaczem błękitnym. Tym razem młody samiec upolował 5 żarłaczy po czym zjadł tylko ich narządy wewnętrzne tj. wątrobę i żołądek. Hugues Benoit z kanadyjskiego Departamentu Rybołówstwa i Oceanów uważa, że polowania na rekiny mogą być powszechnym zjawiskiem. Niestety poznanym w małym stopniu, ponieważ takie sytuacje mają miejsce na pełnym morzu, przez co są prawie niemożliwe do zaobserwowania. Sytuację utrudnia fakt, że uchatki gustują głównie w rekinich wnętrznościach, przez co w ich żołądkach i odchodach będzie niewiele twardych części dokumentujących taką a nie inną dietę. Benoit podejrzewa, że zjadanie konkurentów, umożliwia uchatkom zmianę łańcuch pokarmowego –populacje tych drapieżników wciąż się rozrastają, natomiast żarłacz błękitny jest bliski zagrożenia wyginięciem. 

Źródło: kopalniawiedzy.pl

Ile gatunków żyje w oceanie?

Zgodnie z oficjalnym oświadczeniem ekspertów od taksonomii ze Światowego Rejestru Gatunków Morskich (World Register of Marine Species - WoRMS), mieszczącego się w Belgii, znamy 228 tyś. 450 gatunków żyjących w oceanie. Ze „spisu powszechnego” usunięto aż 190 tyś. 400 nazw wtórnych. Zabieg ten był niezbędny ponieważ wiele gatunków występowało nawet pod 113 imionami. Naukowcy nie tylko usunęli pokaźną ilość danych ale także dopisali (tylko w 2014 roku) aż 1,5 tyś nowo odkrytych organizmów. Wiele z nich to pokaźne zwierzęta. Od 2008 roku naukowcy poznali ponad tysiąc nowych gatunków ryb. Aż 122 z nich to rekiny i raje. Jednym z ciekawszych „nowych” gatunków jest psychodeliczna ryba Histiophryne psychedelica czy mieszkający u wybrzeży Afryki rekin Chlamydoselachus africana. Opisano także dwa gatunki delfinów –żyjącego pomiędzy Australią a Nową Gwineą Sousa sahulensis i brazylijskiego rzecznego delfina Inia araguaiaensis. Ciekawostką 2014 roku było roztocze Litarachna lopezae, żyjące w wodach opływających Portoryko, nazwane po Jennifer Lopez pochodzącej z tamtych rejonów. Pomimo tego, że mamy dopiero początek kwietnia naukowcy już w lutym opisali nowy gatunek „smoczka morskiego” (rubinowego Phyllopteryx dewysea), żyjącego w wodach opływających Australię. W rejestrze zawarte są gatunki znane nauce od połowy XIX w.. Aż 86 % to zwierzęta (ponad 18 tyś ryb oraz 93 wieloryby i delfiny), reszta to rośliny, grzyby i bakterie. Najprawdopodobniej to tylko niewielki ułamek z organizmów żyjących w morzach i oceanach. Uczeni szacują, że całkowita liczba gatunków waha się pomiędzy 500 tyś a 2 mli. Obecnie opisuje się ok. czterech gatunków dziennie, gdyby utrzymać to tempo to skrupulatne skatalogowanie życia w oceanach zajęłoby co najmniej 360 lat. Niestety są to tylko szacunki, ponieważ całkowita liczba gatunków żyjących w morskich głębinach jest po prostu nieznana. Podobnie jak i liczba wszystkich gatunków zamieszkujących kulę ziemską –jak dotąd opisano „zaledwie” 1,9 mln. Naukowcy martwią się, że wielu z żyjących obecnie gatunków nie poznamy. Mieszkańcom oceanów głównie zagraża ocieplenie wód, ich coraz bardziej kwaśny odczyn i zanieczyszczanie np. metalami ciężkimi lub plastikiem. 

Źródło: wyborcza.pl

Jak rozsądnie kupować ryby – gra w kolory

WWF w swojej kampanii propagującej spożywanie tylko takich gatunków ryb, które posiadają certyfikat MSC, stworzył swoista grę w kolory. Każdy gatunek chętnie spożywanych ryb został przydzielony od odpowiedniej grupy. A o to podział ustanowiony przez WWF:

Zielone światło daje pewność, że ryba, która znajdzie się na naszym talerzu pochodzi z bezpiecznych połowów, nie zagrażających przetrwaniu gatunku. Ryby i owoce morza oznaczone na żółto nie są bezpośrednio zagrożone wyginięciem. Niestety sposób w jaki są hodowane bądź poławiane szkodzi środowisku. Spożycie takich gatunków powinno być ograniczone. Natomiast czerwone światło alarmuje, że te ryby zagrożone są całkowitym wyginięciem a ich połowy poważnie szkodzą środowisku.

Poniżej znajduje się poradnik konsumenta zaproponowany przez WWF.

Źródło: WWF

Jak rozsądnie kupować ryby?

MSC to niezależna, międzynarodowa organizacja, działająca od 1997 roku. To właśnie dzięki tej organizacji opracowano środowiskowe standardy w zakresie zrównoważonego rybołówstwa. Nowe przepisy zostały stworzone we współpracy z naukowcami, rybakami oraz organizacjami ekologicznymi. Pomogą one promować przyjazne dla środowiska praktyki rybackie wśród konsumentów i partnerów na całym świecie. Główną misją organizacji jest wsparcie budowy zdrowych i stabilnych ekosystemów morskich, dzięki wykorzystaniu programu certyfikacji MSC i niebieskiego certyfikatu MSC. Programy te pomogą chronić zasoby mórz i oceanów. Jedynie produkty rybne i owoce morza pochodzące z połowów certyfikowanych MSC mogą być oznaczone niebieskim certyfikatem MSC. 

Certyfikat ten gwarantuje, ze zasobami pochodzącymi z danego łowiska będziemy mogli cieszyć się zarówno mi jak i przyszłe pokolenia, także to, że działalność rybacka jest prowadzona w odpowiedni sposób. Odpowiednie standardy muszą spełniać także producenci. Aby dostać certyfikat producent musi udowodnić, że w skład produktu znajdują się jedynie ryby pochodzące z certyfikowanych łowisk. Dzięki regularnym kontrolom, prowadzonym przez niezależnych ekspertów, konsument ma pewność, ze kupiona przez niego ryba pochodzi ze stabilnych i dobrze zarządzanych łowisk. Dlaczego warto kupować produkty oznaczone certyfikatem MSC tłumaczy poniższa animacja.

Źródło: http://ryby.wwf.pl/

Problemy z przełowieniem

Stwierdzenie, że nasze decyzje mają wpływ na środowisko, nie jest dla nikogo nowością. W takim razie czy nasze codzienne, pozornie błahe decyzje, o tym co zjemy na obiad mogą wpłynąć na stan otaczającego nas świata? Może jesteś wybrednym fanem sushi z tuńczyka błękitnopłetwego. Zwie się go także pospolitym, pomimo tego, że jest wyjątkowo niepospolitą rybą. To właśnie dlatego mięso gatunku osiąga niewiarygodnie wysoką cenę. A może jesteś smakoszem bałtyckich łososi? To przecież taki pospolity gatunek, którego mięso można kupić w każdym sklepie, a jednak grozi im wyginięcie na skutek nadmiernych połowów. Chociażby dlatego warto świadomie wybierać takie produkty spożywcze jak ryby czy owoce morza. Nie chodzi jedynie o uratowanie zagrożonych gatunków, atak także o zachowanie równowagi w przyrodzie. W przypadku mórz i oceanów odgrywa ona kluczową rolę. Aż dwie trzecie powierzchni kuli ziemskiej pokryte jest wodą. Zdecydowana większość żywych istot jest ściśle powiązana z morzami i oceanami. Zwierzęta i rośliny zamieszkujące zarówno te płytkie jak i te głębokie akweny, są ze sobą połączone skomplikowaną siecią zależności. Niszcząc chociaż jedno ogniowo tej sieci, bardzo łatwo można zniszczyć cały system. Działanie ekosystemów można z łatwością wytłumaczyć na podstawie postrachu mórz –rekina. Niewiele osób wie o tym, że ok. 20 gatunków płaszczek i rekinów jest zagrożonych wyginięciem. W krajach azjatyckich przysmakiem jest zupa z rekiniej płetwy. Niestety główny składnik tego dania jest zdobywany w wyjątkowo okrutny sposób, tj. poprzez obcinanie rekiniej płetwy, a następnie wypuszczanie cierpiącego stworzenia do morza. Co się stanie jeżeli w danym akwenie zabraknie tych ryb? Ryby stanowiące podstawę pożywiania rekinów zaczną się nadmiernie rozmnażać, a ich nienaturalnie powiększone stada, zaczną z kolei wyjątkowo intensywnie polować na swoje ofiary. Gdy populacje jednych gatunków rosną nadmiernie a inne w tym czasie wymierają, równowaga zostaje zachwiana. Niestety prawie jedna trzecia połowów na świecie jest prowadzona nielegalnie, co w sytuacji braku odpowiedniej kontroli może łatwo doprowadzić do przełowienia wielu gatunków.

Źródło: http://ryby.wwf.pl/

"Ocean literacy" czyli przeciwko analfabetyzmowi morskiemu

W ramach ogólnoświatowej kampanii walki z analfabetyzmem morskim – czyli uświadamiania społeczeństwu jakie jest znaczenie i wartość morza przygotowaliśmy listę kilkunastu zagadnień przedstawiających powiązania Klimatu z Oceanem i jego mieszkańcami Zagadnienia przygotowane są dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych oraz gimnazjów, do wykorzystania na lekcjach i w konkursach - takich np. jak "I Mała Wojewódzka Liga Przyrodnicza" organizowana przez Społeczne Gimnazjum w Gdyni. 

Opiekunowie konkursu ze strony IO PAN, Komitetu Badań Morza oraz Sopockiego Towarzystwa Naukowego  

Joanna Szczucka – fizyk morza, akustyk

Jacek Piskozub – fizyk morza i atmosfery

Jan Marcin Węsławski – biolog i ekolog morski

Lech Kotwicki – biolog i ekolog morski

Tymon Zieliński – fizyk morza

Tematy i zadania konkursowe

Zagadnienie 1

Wpływ zasolenia na ciężar wody

Woda słodka jest lżejsza od wody morskiej a bardziej słona woda jest cięższa niż mniej słona 

Objaśnienie:

Woda morska, to woda słodka  z dodatkiem soli. W Oceanie na 1 litr wody przypada 35 gram soli (mniej więcej 4 łyżki stołowe) a w polskim Bałtyku tylko 7 gram soli na 1 litr wody.

Sól doskonale rozpuszcza się w wodzie i przez to woda w Oceanie jest wymieszana i wszędzie ma podobną zawartość soli.

Pomocne zagadnienia szkolne:

 ciężar, ciężar właściwy, gęstość, grawitacja, mapa Bałtyku  

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie:

Kiedy do morza wpada rzeka (niesie słodką wodę), woda rzeczna utrzymuje się na powierzchni wody morskiej, i dopiero po pewnym czasie, pod wpływem wiatru i fal zaczyna się z nią mieszać. Kiedy gęsta i ciężka woda morska z Morza Północnego wlewa się przez cieśniny duńskie do Bałtyku, utrzymuje się przy dnie i powoli opada razem ze spadkiem dna do głębszych miejsc.

Przykładowe doświadczenie:

Przygotuj pół szklanki (1/8 litra) wody o zasoleniu oceanicznym i szklankę (1/4 litra) wody bałtyckiej. Wodę oceaniczną trzeba zabarwić (atramentem, farbką), do większego przeźroczystego naczynia wlewamy najpierw wodę bałtycką, a potem powoli, ostrożnie, po ściance kolorową wodę oceaniczną.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 2

Zależność ciężaru wody od temperatury

Woda ciepła jest lżejsza niż zimna i wypływa na powierzchnię.

Objaśnienie

Pod wpływem wyższej temperatury cząsteczki wody zaczynają drgać i odsuwają się od siebie, woda zwiększa objętość, staje się mniej gęsta i tym samym lżejsza.

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, ciężar, mapa świata

Zjawisko zachodzące w przyrodzie

Na wielkich głębokościach Oceanu bardzo ważne jest pionowe mieszanie wody – od powierzchni w głąb i od dna do powierzchni. Temperatura wody ma tu wielkie znaczenie, bo gdy cieplejsza woda z jednego morza wlewające się do zimniejszego, powoduje wypływanie na powierzchnię wody ciepłej – tak dzieje się np. w strefach tropikalnych Oceanu.  

Przykładowe doświadczenie:

Przygotuj w żaroodpornym naczyniu wodę z kranu o temperaturze pokojowej, ostrożnie szklaną rurką (zakraplaczem albo plastikową rurką) wlej na dno naczynia trochę tej samej wody zabarwionej atramentem lub farbką, tak by kolorowa woda ułożyła się na dnie. Podgrzej od dołu naczynie i obserwuj kolorową wodę.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 3

Co się dzieje z solą w wodzie morskiej gdy powstaje lód?

Woda morska zamarzając traci część soli

Objaśnienie

Przy obniżającej się temperaturze, gdy woda morska zaczyna zamarzać, część soli nie zamarza z wodą, ale spływa w dół jako gęsta bardzo słona woda. W efekcie na powierzchni morza tworzy się lód z małą zawartością soli, a na dnie powstaje warstwa wody o wyższym zasoleniu,

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, zamarzanie wody, ciężar właściwy, gęstość, mapa obszarów polarnych

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Kiedy nadchodzi Zima, woda w oceanach polarnych szybko traci ciepło na powierzchni,

i zaczyna pokrywać się krą – pływającym lodem morskim.  Jego zasolenie to zwykle około połowy zasolenia wody morskiej. Jeżeli kra pozostaje w strefie zimna dłużej zaczyna robić się coraz grubsza i traci coraz więcej soli. Najstarsze, wieloletnie płyty lodu morskiego mogą mieć ponad 3 metry grubości i zasolenie mniej niż  1/10 wody morskiej z której powstały.

Przykładowe doświadczenie:

Wystaw na mróz (np. na balkon) słoną wodę w wysokim naczyniu, kiedy powstanie na powierzchni lód sprawdź jego słoność i słoność pozostałej wody

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 4

Gęstość wody. Czy wiesz że woda morska ma warstwy?

Woda w oceanie jest uwarstwiona pionowo

Objaśnienie

Na wielkiej przestrzeni morza, temperatura i ilość soli na powierzchni (w jednym poziomie) może być takie same, ale w pionie zmienia się bardzo szybko, tworząc warstwy ułożone jak w torcie – ciężkie na dole, lekkie na górze. Temperatura i ilość soli w warstwie decyduje czy będzie ona cięższa (na dole) czy lżejsza (na górze). Jeżeli nie ma wiatru i fali, warstwy takie bardzo trudno i powoli mieszają się między sobą.

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, gęstość, ciężar,

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

W każdym morzu  występuje zjawisko termokliny – miejsca, gdzie temperatura zmienia się gwałtownie od ciepłej na powierzchni, do zimnej – pod spodem. Równie często występuje uwarstwienie oparte na zasoleniu – granicę wyznacza haloklina – czyli warstwa wody, gdzie szybko zmienia się zasolenie – od niższego na powierzchni. Do wyższego poniżej. W Bałtyku szczególnie ważna jest stabilna haloklina, czyli granica oddzielające mniej słone wody powierzchniowe (około 7 g soli na litr) od nad dennych (około 11 gram soli na litr).

Przykładowe doświadczenie:

Przygotuj dwa zestawy wody – pół szklanki morskiej zabarwionej, i pół bałtyckiej, ostrożnie wlej do czystej szklanki najpierw wodę morską , a potem powoli, po ściance bałtycką. Ostrożnie postaw szklankę z dwoma warstwami wody i obserwuj, jak przez dłuższy czas (dwa dni) woda nie miesza się.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 5

Wiry morskie

Woda przepływając wzdłuż przeszkody (np. brzegu tworzy wiry)

Objaśnienie

Prąd wody płynący wzdłuż brzegu, lub wody o innej gęstości zaczyna na skutek tarcia o przeszkodę hamować,. Tymczasem woda pozostająca w odległości od przeszkody płynie szybciej, co powoduje, zahamowanie, zakręcenie i powstanie wiru.

Pomocne zagadnienia szkolne

Tarcie, prędkość

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Dwa prądy morskie płynące obok siebie powodują powstawanie wirów na ich granicy, lub wzdłuż brzegu. Typowe obszar to Prąd Zachodniospitsbergeński i wiry powstające u wybrzeży oraz na froncie pomiędzy tym i wodami przybrzeżnymi.   

Przykładowe doświadczenie:

W kuwecie ze słoną wodą (35 gram soli na litr) przy pomocy 1m plastikowej rurki (jak do akwarium lub do wina) wpuszczamy wzdłuż ścianek kuwety kolorową wodę o takim samym zasoleniu i temperaturze.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 6

Jakie kolory lepiej odbijają światło słoneczne?

 Promieniowanie słoneczne odbija się od jasnego i jest pochłaniane przez ciemny kolor

Objaśnienie

Biały kolor i inne jasne barwy odbijają promienie cieplne Słońca i powierzchnie tak pomalowane trudniej się nagrzewają, kolor czarny i inne ciemne barwy pochłaniają więcej promieni Słońca niż ich odbijają i dlatego ciemne powierzchnie nagrzewają się szybciej.

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, promieniowanie słoneczne, ciepło

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Czysty śnieg na lodzie (morskim lub na lodowcach) odbija prawie 90% promieni słonecznych, natomiast, tam, gdzie na lodzie zgromadzi się sadza lub inne czarne pyły, następuje szybkie ogrzewanie i wytapianie śniegu – powstają małe dołki zwane kriokonitami.

Przykładowe doświadczenie:

Wystaw na słońce (lub pod lampę z grzejącą żarówką – w bezpiecznej odległości) pomalowaną na czarno gąbkę i obok drugą taką samą pomalowaną na biało, po godzinie zmierz temperaturę jednej i drugiej gąbki

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 7

Czy wiesz że chmury zatrzymują ciepło wokół Ziemi?

Efekt szklarniowy - chmury zatrzymujące ciepło

Objaśnienie

Słońce nagrzewa Ziemię, która odbija część słonecznego ciepła z powrotem w stronę nieba. Jeżeli na drodze tego odbitego ciepła pojawi się chmura, ciepło znów zostaje odbite i skierowane w stronę Ziemi, która ponownie się nagrzewa.

Pomocne zagadnienia szkolne

Ciepło, promieniowanie, temperatura,

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Chmury składają się z rozpylonej w powietrzu pary wodnej – maleńkich kropelek wody i mieszaniny gazów, drobinek soli i pyłów. Jeżeli po ciepłym dniu nadchodzi zachmurzenie, wieczór i noc będzie ciepły, bo chmury odbijają ciepło, które nocą oddaje ochładzająca się Ziemia. Jeżeli niebo jest wieczorem bezchmurne, możemy mieć bardzo zimną noc, bo całe ciepło ucieknie do atmosfery. Dlatego na gorącej w dzień pustyni, noce mogą być lodowato zimne.

Przykładowe doświadczenie:

Postaw słoik dnem do góry na słońcu lub pod lampką biurkową z grzejącą żarówką  i po godzinie zmierz temperaturę pod słoikiem (lekko unosząc, ale nie odwracając go) oraz 50cm obok niego.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 8

Czym się różni kra do lodowca?

Lód morski to cienka płytka pływająca po morzu, ale lód lodowcowy to wielka góra zamarzniętej wody na lądzie

Objaśnienie

Lód dzięki zawartości powietrza ma mniejszą gęstość i ciężar niż woda i pływa po jej powierzchni. Ponieważ jednak prawie cały składa się z wody, tylko około 1/7 jego objętości wystaje nad wodę, kiedy jest w niej zanurzony.

Pomocne zagadnienia szkolne

Ciężar właściwy, objętość, masa

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Topnienie kry lodowej na morzu wywołuje różne skutki dla środowiska, ale ma minimalny wpływ na podnoszenie poziomu morza, bo to lód, który już był w wodzie i ma bardzo małą grubość. Odwrotnie, lód z lodowców, który powstaje na lądzie i nagle spływa do morza w postaci gór lodowych lub topiącej się wody – grubość lodowców osiąga tysiące metrów na Grenlandii i w Antarktyce. Gdyby lodowce na Grenlandii stopiły się nagle, poziom wody w całym oceanie podniósłby się aż o kilkanaście metrów.

Przykładowe doświadczenie:

Przygotuj dwa przeźroczyste naczynia o jednakowej objętości (szklanki, słoiki). Napełnij je do połowy ciepłą wodą. Następnie do pierwszego naczynia wrzuć kostkę lodu i teraz zaznacz pisakiem poziom wody, poczekaj aż  kostka roztopi się i ponownie zaznacz poziom wody. W drugim naczyniu najpierw zaznacz poziom wody, potem wrzuć do niego pięć kostek i po tym jak się roztopią zaznacz różnicę poziomu wody.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 9

Skąd wieje wiatr? Od czego zależy jego siła?

Wiatr wieje na skutek zmian ciśnienia. Zawsze wieje od wysokiego w kierunku niskiego ciśnienia, im cieplej tym silniejsze wiatry

Objaśnienie

Na skutek silnych wiatrów w wysokich warstwach atmosfery, jej grubość (i ciężar) jest raz większy (duże ciśnienie) a gdzie indziej mniejszy (niskie ciśnienie).

Pomocne zagadnienia szkolne

Ciśnienie, sprężanie i rozprężanie, mapa świata  uproszczona III zasada dynamiki

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Nad Wyspami Azorskimi na Atlantyku prawie zawsze panuje wysokie ciśnienie, podczas gdy nad Islandią zwykle zalega niż (obszar niskiego ciśnienia), dlatego silne wiatry w tym rejonie wieją z południa na północ, a ich siła zależy od tego jak duża była różnica ciśnień powietrza dwóch miejscach.

Przykładowe doświadczenie:

Nadmuchaj balonik (wytworzysz wysokie ciśnienie) i puść go nie zawiązując.

Następnie nadmuchaj go mocniej i obserwuj czy poruszał się szybciej w początkowej fazie ruchu

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 10

Falowanie i erozja brzegów

Objaśnienie

Falowanie to ruch cząstki wody po okręgu, energia fali zależy od jej wysokości i prędkości i jest tak duża, że może przenosić drobiny piasku, lub wyrywać fragmenty brzegu. Wysokość fali to odległość od jej grzbietu do doliny, a długość fali to odległość od jednego grzbietu do następnego.

Pomocne zagadnienia szkolne

Ruch po obwodzie koła, odbicie, energia kinetyczna

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Fale sztormowe każdej jesieni powodują rozmywanie brzegów (erozja) głębokość oddziaływania fal wynosi około 8 wysokości – czyli fala o metrowej wysokości może przesuwać piasek na dnie na głębokości 8 metrów.

Przykładowe doświadczenie:

W akwarium lub innym podłużnym zbiorniku (kuweta) wywołaj fale, przesuwając na jednym końcu zbiornika plastikową płytkę (krótką linijkę) o szerokości naczynia – zaobserwuj wysokość i długość powstających fal.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 11

Czy wiesz co to aerozol?

Aerozole i emisja soli do atmosfery, jądra kondensacji, deszcz, grad

Objaśnienie

Drobne cząstki soli morskiej i pyły z lądu są miejscami, gdzie może gromadzić się para wodna, formując mgłę, chmury, krople deszczu lub gradu.

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, atmosfera, skraplanie się wody

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Kiedy nad morzem wieje wiatr, powstają fale, pęcherzyki powietrza, piana morska i z morza w powietrze atmosfery wyrzucane jest bardzo wiele maleńkich cząsteczek soli. Wiatr może przenosić je wysoko do atmosfery i głównie od tego procesu zależy powstawanie chmur. Najwięcej chmur powstaje w burzliwych obszarach oceanu – na Północnym Atlantyku i wokół Antarktyki.  

Przykładowe doświadczenie:

Przygotuj małe akwarium i dobry napowietrzacz (żeby produkował dużo bąbelków). Napełnij akwarium słoną wodą (20g soli na 1 litr wody). Przygotuj bardzo czyste szkiełko mikroskopowe, i oprzyj płasko 10 cm nad miejscem, gdzie w wodzie pojawiają się bąbelki z napowietrzacza (np. na podpórce z dwóch patyczków). Zostaw ten zestaw na noc z włączonym napowietrzaczem. Rano ostrożnie trzymając za brzegi zdejmij szkiełko i nie dotykając jego powierzchni odstaw do wyschnięcia. Potem obejrzyj powierzchnię szkiełka (z tej strony gdzie wisiała nad akwarium) pod mikroskopem.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 12

Czy duży marznie szybciej  czy wolniej ?
Zależność organizmów od temperatury - tempo reakcji, pole powierzchni ciała

Objaśnienie

Reakcje chemiczne zależą od temperatury – im cieplej (do pewnej granicy) tym są szybsze. Takie samo prawo dotyczy reakcji biochemicznych zachodzących w organizmach bezkręgowych. Im cieplej, tym szybciej zachodzą ich reakcje życiowe, zużywają więcej tlenu i wydychają więcej dwutlenku węgla.

Pomocne zagadnienia szkolne

Temperatura, pole powierzchni, objętość,  

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Zwierzęta tracą ciepło przez powierzchnię ciała, a ponieważ objętość bryły (ciała) zwiększa się szybciej niż powierzchnia, oznacza to że im większe i bardziej okrągłe jest zwierzę tym proporcjonalnie mniejszą ma powierzchnię, przez którą traci ciepło.

Przykładowe doświadczenie:

Napełnij dwa jednakowe baloniki podgrzaną woda (o temp. Około 30oC. Jeden dwa razy większy od drugiego. Obserwuj jak zmienia się w nich temperatura w miarę stygnięcia wody.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 13

CO2 - wszyscy go wydychamy

Objaśnienie

Dwutlenek węgla to gaz powstający w czasie oddychania roślin i zwierząt, powstaje go też dużo w czasie spalania substancji zawierających węgiel i ulatniając się do atmosfery przyczynia się do ogrzewania Ziemi .

Pomocne zagadnienia szkolne

Atmosfera, gazy, tlen

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Roślinność w czasie dnia pochłania dwutlenek węgla, ale w ciemności rośliny oddychają tak jak zwierzęta i wydychają CO2 do atmosfery.

Przykładowe doświadczenie:

Zapalmy małą świeczkę i umieśćmy ją pod uniesionym lekko słoikiem, a następnie wykonajmy kilka wydechów do tego słoika i ponownie ustawmy go nad świeczką. Zobaczymy jak CO2 wyparło tlen i świeczka gaśnie.

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Zagadnienie 14

Zakwaszenie oceanu –

Rozpuszczanie skorupek wapiennych
Objaśnienie

Dwutlenek węgla rozpuszczony w wodzie tworzy słaby kwas, który zmienia odczyn wody na bardziej kwaśny.

Pomocne zagadnienia szkolne

Kwasy, pH, odczyn wody, reakcje kwasów  z kredą (wapieniem)

Zjawisko zachodzące w Przyrodzie

Woda morska ma odczyn obojętny, i wiele organizmów morskich ma cienkie wapienne skorupki (małże, ślimaki, koralowce, i liczne mikroorganizmy), które w warunkach kwaśnych zaczynają się rozpuszczać i trudniej jest zwierzętom budować nowe.
Przykładowe doświadczenie:

Weź dwa kawałki  kredy (mogą być też skorupki jaja) i wrzuć jeden do szklanki z wodą z kranu, a drugi do takiej samej szklanki ale z dodatkiem octu (lub soku z połowy cytryny).

Zadanie

Wykonaj to doświadczenie, zapisz jego wyniki, i przedstaw je tak, żeby można było je zobaczyć w internecie (rysunek, zdjęcia, model, film). Można też zaprojektować samodzielnie inne doświadczenie przedstawiające to zjawisko (model, rysunek, film itp).  

Link do wydarzenia